Notas sobre teología política en el Reino de Asturias: la inscripción del altar de Santa María de Naranco (Oviedo) y el testamento de Alfonso II

Autores/as

  • César García de Castro Valdés

DOI:

https://doi.org/10.17561/aytm.v10i1.1566

Palabras clave:

Reino de Asturias, Santa María de Naranco, Arquitectura prerrománica asturiana

Resumen

A partir del análisis de fuentes y comparativo del texto de la inscripción del altar procedente de Santa María de Naranco (Oviedo), el trabajo desarrolla una hipótesis de interpretación de las razones de la redacción de esta inscripción. A la vez, examinando el documento conocido como testamento de Alfonso II, se traza una vía de aproximación a la teología política subyacente en los reinados de Alfonso II (791-842) y Ramiro I (842-850), proyectándola contra el trasfondo europeo coetáneo.

Descargas

Los datos de descarga aún no están disponibles.

Referencias

ABADAL I DE VINYALS, Ramón d’ (1952): Catalunya carolíngia. II. Els diplomes carolingis a Catalunya. Institut d’Estudis Catalans, Barcelona.

ALFÖLDI, Andreas (1980): Die monarchische Repräsentation im römischen Kaiserreiche, Wissenschaftliche Buchgesells chaft, Darmstadt.

ARBEITER, Achim y NOACK-HALEY, Sabine (1999): Hispania Antiqua. Christliche Denkmäler des frühen Mittelal ters. Von 8. bis ins XI. Jahrhundert. Deutsches Archäolo gisches Institut-Philipp Von Zabern, Maguncia.

ALTHOFF, Gerd (1996): Otto III. Wissenschaftliche Buch gesellschaft, Darmstadt.

AYUSO MARAZUELA, Teófilo (1953): La Vetus latina hispana. Madrid.

AYUSO MARAZUELA, Teófilo (1956): La biblia visigóti ca de la Cava dei Tirreni. Contribución al estudio de la Vul gata en España. Consejo Superior de Investigaciones Cien tíficas, Madrid.

BANGO TORVISO, Isidro Gonzalo (1988): “Alfonso II y Santullano”, II Jornadas sobre arte prerrománico y románico en el Norte de España, Villaviciosa, pp. 207-239.

BANGO TORVISO, Isidro Gonzalo (1992): “Los reyes y el arte durante la Alta Edad Media: Leovigildo y Alfonso II y el arte oficial”, Ephialte. Lecturas de Historia del Arte, pp. 19-32.

BARBERO DE AGUILERA, Abilio (1985): “Los síntomas españoles y la política religiosa de Carlomagno”, En la España medieval, pp. 87-138.

BINDING, Günther (1996): Der früh und hochmittelalter liche Bauherr als sapiens architectus, Wissenschaftliche Buch gesellschaft, Darmstadt.

BLOCH, Marc (1988): Los reyes taumaturgos, Fondo de Cultura Económica, México.

BLUME, Clemens (1897): Hymnodia Gothica, Analecta Hymnica Medii Aevii, 27, Leipzig.

BOSHOF, Egon (1996): Ludwig der Fromme. Wissens chaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt.

BROU, Louis, y VIVES, José (1959): Antifonario de la catedral de León, Monumenta Hispaniae Sacra, V-I, Consejo Superior de Investigaciones Científicas, Barcelona-Madrid.

CAILLET, Jean-Pierre (1993): L’évergétisme monumental chrétien en Italie et à ses marges, École française de Rome, Roma.

CAMPOS, Julio (1960): Juan de Bíclaro, obispo de Gerona. Su vida y su obra, Consejo Superior de Investigaciones Científicas, Madrid.

CAMPS CAZORLA, Emilio (1948): “Revisión de algunos problemas de los monumentos ramirenses”, Boletín del Ins tituto de Estudios Asturianos, 5, pp. 95-126.

CANELLA SECADES, Fermín (1884): Estudios asturianos (cartafueyos d’Asturies). Oviedo.

CANELLAS LÓPEZ, Ángel (1979): Diplomática hispano visigoda. Institución Fernando el Católico, Zaragoza.

CASPAR, Erich, LAEHR, Gerhard et al (1993): Epistolae Karolini Aevi, V, Monumenta Germaniae Historica, Epistolae, 7, Munich (1ª ed., Berlín, Weidmannsche Verlagbuchge sellschaft, 1928).

CLAUDE, Dietrich (1971): Adel, Kirche und Königtum im Westgotenreich, Jan Thorbecke, Sigmaringen.

COLUNGA, Alberto y TURRADO, Lorenzo (1985): Biblia sacra iuxta Vulgatam Clementinam. Editorial Católica, Biblio teca de Autores Cristianos, Madrid.

DEVISSE, Jean (1975-1976): Hincmar, archevêque de Reims 845-882, Droz, Genève.

DIEGO SANTOS, Francisco (1994): Inscripciones medie vales de Asturias. Principado de Asturias, Oviedo.

DUMAS, A. (1981): Liber Sacramentorum gellonensis. Cor pus Christianorum, Series latina CLIX-CLIXA, Brepols, Turn holti.

DÜMMLER, Ernst (1978a): Poetae Latini Aevi Carolini. Monumenta Germaniae Historica, Poetarum Latinorum Medii Aevi, II, Munich (1ª ed. Berlin, Apud Weidmannos, 1884).

DÜMMLER, Ernst (1978b): Poetae Latini Aevi Carolini. Monumenta Germaniae Historica, Poetarum Latinorum Medii Aevi, I, Munich (1ª ed. Berlin, Apud Weidmannos, 1881).

DÜMMLER, Ernst (1994): Epistolae Karolini Aevi II. Monu menta Germaniae Historica, Epistolae IV, Munich (1ª ed: Ber lin, Apud Weidmannos, 1895).

DÜMMLER, Ernst y GUNDLACH, Wilhelm (1994): Epistolae Merowingici et Karolini Aevi I. Monumenta Germaniae Historica, Epistolae III, Munich (1ª ed: Berlin, Apud Weid mannos, 1892).

DÜMMLER, Ernst, HAMPE, Karl, et al (1995): Epistolae Karolini Aevi, III. Monumenta Germaniae Historica, Epistolae V, Munich (1ª ed: Berlín, Apud Weidmannos, 1899).

DÜMMLER, Ernst y PERELS, Ernst (1995): Epistolae Karo lini Aevi IV, Monumenta Germaniae Historica, Epistolae VI, Munich (1ª ed: Berlín, Apud Weidmannos, 1925).

ESCORTELL PONSODA, Matilde (1975): Catálogo de las salas de arte prerrománico del Museo Arqueológico Provin cial. Diputación Provincial, Oviedo.

EWIG, Eugen (1987): “La Iglesia bajo el dominio de los laicos”, Manual de Historia de la Iglesia (Hubert Jedin, ed.), III, Herder, Barcelona.

FICHTENAU, Heinrich (1949): Das karolingische Impe rium. Fretz & Wasmuth, Zürich.

FICHTENAU, Heinrich (1992): Lebensordnungen des 10.Jahr hunderts. DTV Wissenschaft, Munich.

FLORIANO CUMBREÑO, Antonio Cristino (1949-1950): Diplomática española del período astur, 2 vols, Instituto de Estudios Asturianos, Oviedo.

FOLZ, Robert (1953): L’idée d’empire en Occident du Ve. Au XIVe. Siècle. Aubier, Éditions Montaigne, París.

FOLZ, Robert (1989): Le couronnement impérial de Char lemagne. 25 décembre 800. Gallimard, París.

GARCÍA LARRAGUETA, Santos (1962): Colección de documentos de la Catedral de Oviedo. Instituto de Estudios Asturianos, Oviedo.

GARCÍA DE CASTRO VALDÉS, César (1995): Arqueología cristiana de la Alta Edad Media en Asturias. Real Ins tituto de Estudios Asturianos, Oviedo.

GARCÍA DE CASTRO VALDÉS, César (1999a): “El altar procedente de Santa María de Naranco”, Nuestro Museo. Boletín del Museo Arqueológico de Asturias, 1, pp. 49-58.

GARCÍA DE CASTRO VALDÉS, César (1999b): “Las primeras fundaciones”, en: CASO, Francisco de, CUESTA, Cosme, GARCÍA DE CASTRO, César, HEVIA, Jorge, MADRID, Vidal de la, RAMALLO, Germán: La Catedral de Oviedo. I Historia y Restauración; II Catálogo y Bienes Mue bles, Nobel, Oviedo, I, pp. 21-73.

GIERLICH, Ernst (1990): Die Grabstätten der rheinischen Bischöfe vor 1200. QAMRhKG, 65, Gesellschaft für mit telrheinische Kirchengeschichte, Mainz.

GIL, Juan (1973): Corpus scriptorum muzarabicorum. Con sejo Superior de Investigaciones Científicas-Instituto Anto nio de Nebrija, Madrid.

GIL, Juan (1977): “Judíos y cristianos en la Hispania del siglo VII”, Hispania Sacra, XXX, PP. 9-110.

GIL, Juan (1991): Miscellanea wisigothica. Universidad de Sevilla, Sevilla.

GIL, Juan, MORALEJO, José Luis, RUIZ DE LA PEÑA, Juan Ignacio (1985): Crónicas asturianas, Universidad de Oviedo, Oviedo.

HACK, Achim Thomas (1999): “Das Zeremoniell des Papstempfangs 799 in Paderborn”, 799 Kunst und Kultur der Karolingerzeit, Beiträge zum Katalog der Ausstellung (Christoph Stiegemann y Matthias Wiemhoff, eds.), Phi lipp Von Zabern, Maguncia, pp. 19-33.

HALPHEN, Louis (1968): Charlemagne et l’empire caro lingien, Albin Michel, París.

HANSSENS, Iohannes Michaelis (1948-50): Amalarii epis copi Opera Liturgica omnia, Biblioteca Apostolica Vatica na, Studi e Testi 138-140, Città del Vaticano

HOLTZMANN, Robert (1980): Die Chronik des Bischofs Thietmar von Merseburg, Monumenta Germaniae Historica, Scriptores Rerum Germanicarum, Nova Series, IX, Munich (1ª ed., Berlín, Weidmannsche Verlagbuchhandlung, 1935).

HAUPT, Albrecht (1935): Die älteste Kunst, insbesondere die Baukunst der Germanen. Berlín.

HEIMING, O. (1984): Liber Sacramentorum augustodu nensis, Corpus Christianorum, Series latina, CLIXB, Brepols, Turnholti.

IÑIGUEZ ALMECH, Francisco (1955): “Algunos proble mas de las viejas iglesias españolas”, Cuadernos de traba jo de la Escuela Española de Historia y Arqueología en Roma, VII, pp. 7-180.

ISLA FREZ, Armando (1998): Realezas hispánicas del año mil, Publicacións do Seminario de Estudos Galegos, Edi cións do Castro, A Coruña.

JANINI CUESTA, José (1979): Liber Misticus de Cuares ma, Instituto de Estudios Visigótico-Mozárabes, Toledo.

JANINI CUESTA, José (1980): Liber Misticus de Cuares ma y Pascua, Instituto de Estudios Visigótico-Mozárabes, Toledo.

JANINI CUESTA, José (1981): Liber ordinum sacerdotal (Ms. 3 del monasterio de Silos). Studia Silensia, VII, Monas terio de Silos, Burgos.

JANINI CUESTA, José (1982): Liber Missarum de Toledo, 2 vols., Instituto de Estudios Visigótico-Mozárabes, Toledo.

JANINI CUESTA, José (1991): Liber ordinum episcopal (Cód. Silos, A.M. 4). Studia Silensia, XV, Monasterio de Silos, Burgos.

JASKI, Bart (2000): Early Irish Kingship and Succesion. Four Courts Press, Dublín.

JORGE ARAGONESES, Manuel (1953): “El altar de Santa María de Naranco, notas para la restauración de su podio”, Boletín del Instituto de Estudios Asturianos, XVIII, pp. 3-31.

KANTOROWICZ, Ernst (1942): “Ivories and litanies”, Journal of the Warburg and Courtauld Institute, V, pp. 56 81 (trad it: “Avori e canti liturgici”, La sovranità dell’artis ta, Venecia, Marsilio, 1995, pp. 181-214). https://doi.org/10.2307/750449

KANTOROWICZ, Ernst (1946): Laudes regiae. A study in mediaeval political Worship. Berkeley-Los Ángeles.

KANTOROWICZ, Ernst (1985): Los dos cuerpos del rey. Un estudio de teología política medieval, Alianza Editorial, Madrid.

KING, P. D. (1981): Derecho y sociedad en el reino visigo do, Alianza Editorial, Madrid.

KRINKE, Johannes (1954): “Die spanische Taufritus im frühen Mittelalter”, Spanische Forschungen der Görresge sellschaft, pp. 3-116.

KRUSCH, Bruno (1969): Gregorii Episcopi Turonensis mira cula et opera minora, Monumenta Germaniae Historica, Scriptores Rerum Merowingicarum, I pars II, Hannover, Hahns che Buchhandlung (1ª ed., Hannoverae, Impensis Bibliopolii Hahnani, 1885).

KRUSCH, Bruno (1995): Passiones Vitaeque Sanctorum Aevi Merowingici, Monumenta Germaniae Historica, Scrip tores Rerum Merowingicarum, III, Hannover, Hahnsche Buchhandlung (1ª ed., Hannoverae, Impensis Bibliopolii Hahnani, 1896).

KRUSCH, Bruno y LEVISON, Wilhelm (1979a): Passiones Vitaeque Sanctorum Aevi Merowingici, Monumenta Germa niae Historica, Scriptores Rerum Merowingicarum, VII, Han nover, Hahnsche Buchhandlung (1ª ed., Hannoverae et Lip siae, Impensis Bibliopolii Hahnani, 1920).

KRUSCH, Bruno y LEVISON, Wilhelm (1979b): Passio nes Vitaeque Sanctorum Aevi Merowingici, Monumenta Ger maniae Historica, Scriptores Rerum Merowingicarum, VI, Han nover (1ª ed., Hannoverae et Lipsiae, Impensis Bibliopolii Hahnani, 1913).

KRUSCH, Bruno y LEVISON, Wilhelm (1993): Gregorii Epis copi Turonensis Libri Historiarum X, Monumenta Germaniae Historica, Scriptores Rerum Merowingicarum, I, pars I, Han nover, Hahnsche Buchhandlung (1ª ed., Hannoverae, Impensis Bibliopolii Hahnani, 1951).

LUCAS ÁLVAREZ, Manuel (1998): Tumbo A de la catedral de Santiago. Estudio y edición. Seminario de Estudos Galegos-Cabildo de la S.A.M.I. Catedral, Santiago.

MARTÍNEZ DÍEZ, Gonzalo y RODRÍGUEZ, Félix (1992): La colección canónica hispana, V. Concilios hispanos: segunda parte. Consejo Superior de Investigaciones Científicas Instituto Enrique Flórez, Madrid.

MIGUEL VIGIL, Ciriaco (1887): Asturias monumental, epigráfica y diplomática. Diputación Provincial, Oviedo.

MÍNGUEZ FERNÁNDEZ, José María (1976): Colección diplomática del monasterio de Sahagún (siglos IX-X). Cen tro de Estudios e Investigaciones San Isidoro, León.

MÜHLBACHER, Engelbert (1991): Die Urkunden Pippins, Karlmanns und Karls des Grossen. Monumenta Germaniae Historica. Die Urkunden der Karoliner (Diplomata Karolino rum), 1. Munich.

MUNDÓ, Anscari Manuel (1961): “La inscripción de Samos”, Studia Monastica, pp. 157-164.

MUSSET, Lucien (1982): Las invasiones. El segundo asalto contra la Europa cristiana (siglos VII-XI). Labor, Barcelona

MUSSET, Lucien (1998): “Basse Normandie”, DUVAL, Noël (ed.): Les premiers monuments chrétiens de la Fran ce, III, Ministère de la Culture et de la Francophonie-Picard, París, pp. 278-284.

NAVASCUÉS, Joaquín María de (1961): La dedicación de San Juan de Baños. Palencia.

Ó CROÍNÍN, Dáibhí (1995): Early medieval Ireland, Long man, Londres-Nueva York.

ODEGAARD, Charles Edwin (1945): “The Concept of Royal Power in carolingians Oaths of Fidelity”, Speculum, XX-3, pp. 279-289. https://doi.org/10.2307/2854610

OSTROGORSKY, Georg (1984): Historia del estado bizantino, Akal, Madrid.

OTT, Irene (1958): Ruotgers Lebensbeschreibung des Erz bischofs Bruno von Köln. Monumenta Germaniae Historica, Scriptores Rerum Germanicarum, Nova Series, X, Köln-Graz, Böhlau Verlag.

PERELS, Ernst (1985): Die Briefedes Erzbischofs Hinkmar von Reims (Hincmari Archiepiscopus Remensis Epistolae),Epis tola Karolini Aevi, VI.I, Monumenta Germaniae Historica, Epistolae, VIII.1, Munich (1ª ed: Berlin, Weidmannsche Ver lagbuchhandlung).

PÉREZ DE URBEL, Justo (1952): Sampiro, su crónica y la monarquía leonesa en el siglo X. Consejo Superior de Investigaciones Científicas, Madrid.

PÉREZ DE URBEL, Justo y GONZÁLEZ RUIZ-ZORRILLA, Atilano (1950-1955): Liber Commicus. Monumenta Hispaniae Sacra, Serie litúrgica, II-II, Consejo Superior de Inves tigaciones Científicas, Madrid.

PERTZ, Georg Heinrich (1925a): Monumenta Germaniae Historica, Scriptorum II, Karl W. Hiersemann, Leipzig (1ª ed, Hannoverae, Impensis Bibliopolii Aulici Hahnani, 1829).

PERTZ, Georg Heinrich (1925b): Monumenta Germaniae Historica, Scriptorum IV, Karl W. Hiersemann, Leipzig (1ª ed, Hannoverae, Impensis Bibliopolii Aulici Hahnani, 1841).

PINELL, Jorge (1972): Liber orationum psalmographus. Colec tas de salmos del antiguo rito hispánico. Monumenta His paniae Sacra, Serie Litúrgica, IX, Consejo Superior de Inves tigaciones Científicas-Instituto Enrique Flórez, Barcelona-Madrid.

PRADO, Germán (1926): Textos inéditos de la liturgia mozárabe. Junta para la Ampliación de Estudios e Inves tigaciones Científicas-Centro de Estudios Históricos, Madrid.

QUINTANA PRIETO, Augusto (1968): El obispado de Astorga en los siglos IX y X. Archivo Diocesano de Astor ga, Astorga.

QUINTANA PRIETO, Augusto (1977): El obispado de Astorga en el siglo XI. Astorga.

REVIRON, Jean (1930): Les idées politico-religieuses d’un évêque du IXe siècle. Jonas d’Orléans et son De institutione regia, J. Vrin, Paris.

REYNAUD, Jean-François (1995): “Rhône-Alpes”, DUVAL, Noël (ed.): Les premier monuments chrétiens de la France, I, Ministère de la Culture et la Francophonie-Picard, París, pp. 190-195.

RICHÉ, Pierre (1995): Éducation et culture dans l’Occident barbare. Seuil, París.

RICHÉ, Pierre (2000): Les carolingiens. Une famille qui fit l’Europe. Hachette, París.

RIGHETTI, Mario (1955): Historia de la liturgia, I: Introdución general. El año litúrgico. El breviario, Editorial Católica, Biblioteca de Autores Cristianos, Madrid.

RODRÍGUEZ ALONSO, Cristóbal (1975): Las historias de los godos, vándalos y suevos de Isidoro de Sevilla, Centro de Estudios e Investigación San Isidoro, León.

RODRÍGUEZ DÍAZ, Elena (1995-97): “Notas codicológicas sobre el llamado Testamento del Rey Casto”, Asturiensia Medievalia, 8, pp. 71-78.

SÁEZ, Emilio (1987): Colección documental del Archivo de la Catedral de León I (775-952). Centro de Estudios e Investigación San Isidoro, León.

SÁEZ, Emilio y SÁEZ, Carlos (1996): Colección diplomática del monasterio de Celanova (842-1230). I: 842-942, Universidad de Alcalá de Henares, Alcalá de Henares.

SAINT ROCH, Patrick (1987): Liber Sacramentorum Engolismensis, Corpus Christianorum, Series latina, CLIXC, Brepols, Turnholti.

SÁNCHEZ ALBORNOZ, Claudio (1972-1975): Orígenes de la nación española. El Reino de Asturias, 3 vols., Institu to de Estudios Asturianos, Oviedo.

SCHEIBELREITER, Georg (1999): Die barbarische Ges sellschaft. Mentalitätsgeschichte der europäischen Achsen zeit, 5.-8. Jahrhundert. Wissenschaftliche Gessellschaft, Darmstadt.

SCHIEFFER, Theodor (1995): Die Urkunden Lothars I und Lothars II. Monumenta Germaniae Historica, Die Urkunden der Karolinger III (Diplomata Karolinorum), Munich (1ª ed: Berlín-Zürich, Weidmannsche Verlagbuchhandlung, 1966).

SCHLUNK, Helmut (1947): “Arte visigodo. Arte asturiano”, Ars Hispaniae, II, Plus Ultra, Madrid, pp. 325-416.

SCHLUNK, Helmut (1948): “La decoración de los monumentos ramirenses”, Boletín del Instituto de Estudios Asturianos, 5, pp. 55-94.

SCHLUNK, Helmut (1976-1980): “El arte asturiano en torno al 800”, Actas del Simposio para el estudio de los códices del Comentario al Apocalipsis de Beato de Liébana, Madrid, pp. 137-164.

SCHLUNK, Helmut y HAUSCHILD, Theodor (1978): Hispania Antiqua. Die Denkmäler der frühchristlichen und west gotischen Zeit, Deutsches Archäologisches Institut-Philipp Von Zabern, Maguncia.

SCHRAMM, Percy Ernst (1934): “Die Krönung bei den Westfranken und Angelsachsen von 878 bis um 1000”, Zeitschrift für Rechtsgeschichte, Kanonistische Abteilung, pp. 117-242. https://doi.org/10.7767/zrgka.1934.23.1.117

SCHRAMM, Percy Ernst (1935): “Die Krönung in Deutsch land bis zum Beginn des salischen Hauses”, Zeitschrift für Rechtsgeschichte, Kanonistische Abteilung, pp. 184-332. https://doi.org/10.7767/zrgka.1935.24.1.184

SCHRAMM, Percy Ernst (1963): “Das Alte und das Neue Testament in der Staatslehre und Staatssymbolik des Mit telalters”, La Bibbia nell’alto medioevo, Settimane di Studio del Centro Italiano de Studi sull’alto medioevo, Spoleto, pp. 229-255.

SCHRAMM, Percy Ernst (1984): Kaiser, Rom und Reno vatio. Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt.

SMYTH, Alfred P. (1995): King Alfred the Great, Oxford University Press, Oxford. https://doi.org/10.1093/acprof:oso/9780198229896.001.0001

SPITZBART, Günter, ed. (1997): Beda der Ehrwürdige. Kir chengeschichte des englischen Volkes, Wissenschaftliche Buchgesellschaft, Darmstadt.

Descargas

Publicado

2003-07-22

Número

Sección

Artículo Científicos

Cómo citar

Notas sobre teología política en el Reino de Asturias: la inscripción del altar de Santa María de Naranco (Oviedo) y el testamento de Alfonso II. (2003). Arqueología Y Territorio Medieval, 10(1), 137-170. https://doi.org/10.17561/aytm.v10i1.1566