Investigación del metal y Arqueología Medieval en la península ibérica: estado de la cuestión y nuevas perspectivas

Autores/as

  • Yaiza Hernández Casas Universidad de Granada

DOI:

https://doi.org/10.17561/aytm.v28.6298

Palabras clave:

Metal, Arqueología Medieval, Historiografía, Arqueometalurgia

Resumen

En este trabajo presentamos una revisión y un balance sobre el estado actual de la investigación metalúrgica en la Arqueología Medieval peninsular. De igual manera, hacemos una reflexión acerca de las nuevas aportaciones que, desde la Arqueometalurgia o la Arqueología de la Producción, aún poco desarrolladas en el ámbito de la Edad Media, pueden contribuir a generar nuevos datos históricos sobre las sociedades medievales a través del conocimiento de la cadena operativa del metal, desde sus centros de explotación, espacios de producción y tecnología hasta su comercialización, vida útil y contexto deposicional.

Descargas

Los datos de descarga aún no están disponibles.

Referencias

ÅBERG, Nils (1922): Die Franken und Westgoten in der Völkerwande-rungszeit. Uppsala-Leipzig-París: Akademiska Bokhandeln i Kommission.

AMBLÀS NOVELLAS, Oriol (2002): "Projectils medieval I d'època moderna al Castell de Montsoriu. Segles XIII-XVIII. (Arbúcies-Sant Feliu de Buixalleu, la Selva)", en II Congrés d'Arqueologia Medieval i Moderna a Catalunya. Sant Cugat del Vallès 18-21 d'abril de 2020. Eines elements d'indumentària i armament en contextos arqueològics. Actes. Volum I y II, pp. 850-854. Sant Cugat: Ajuntament de Sant Cugat, Departament de Cultura de la Generalitat de Catalunya. Recuperado de: https://www.acram.cat/congressos/actes-congres-sant-cugat02-posters/.

AMBLÀS NOVELLAS, Oriol; MOLERA, Judit; OLLICH CASTANYER, Imma (2008): "Estudio arqueometalúrgico: la herrería medieval de L'Esquerda, siglos XII-XIII DC (Roda de Ter, Catalunya)", en S. Rovira Llorens; M. García-Heras; M. Gener Moret e I. Montero Ruiz (eds.), Actas del VII Congreso Ibérico de Arqueometría, pp. 500-509. Madrid: Departamento de Prehistoria del Instituto de Historia, CSIC, y el Museo Arqueológico Nacional. Recuperado de: https://digital.csic.es/handle/10261/30629.

ARGÜELLO, José Jorge (1998): "Minería y metalurgia férrica medieval en el noroeste peninsular. Aspectos técnicos y sociales", en Mª. B. Vaquero, F.J. Pérez y M. Durany (coords.), Técnicas agrícolas, industriais e constructivas na Idade Media, pp. 143-227. Vigo: Universidad de Vigo.

ARRIBAS LOBO, Pablo; PÉREZ GONZÁLEZ, Cesáreo (2019): "La necrópolis tardoantigua de Herrera de Pisuerga (Palencia). Intervención arqueológica en C/ Victorio Macho, Oppidum, Cuadernos de Investigación, 14-15, pp. 295-326. Recuperado de: http://oppidum.es/oppidum-14-15-pdf/opp14.12_arribas-erez_necropolis.tardoantigua.de.herrera.pdf.

ARTIÑANO DE GALDÁKANO, Pedro Miguel (1919): Exposición de hierros antiguos españoles. Madrid: Sociedad Española de Amigos del Arte. https://ddd.uab.cat/pub/llibres/1919/73840/exphieant_a1919@mnac.pdf. https://doi.org/10.5479/sil.347167.39088006306666

AZKARATE, Agustín; MARTÍNEZ, José Manuel; SOLAUN, José Luis (2011): "Metalurgia y hábitat en el País Vasco de época medieval: el asentamiento ferrón de Bagoeta, Álava (ss. VII-XIV d.C.)", Arqueología y Territorio Medieval, 18, pp. 71-89. https://doi.org/10.17561/aytm.v18i0.1468

AZUAR RUIZ, Rafael (1985): Castillo de la Torre Grossa (Jijona). Catálogo de fondos del Museo Arqueológico I. Alicante: Diputación y Museo Arqueológico Provincial. Recuperado de: https://www.marqalicante.com/Publicaciones/es/EL-CASTILLO-DE-LA-TORRE-GROSSA-JIJONA-P65.html

AZUAR RUIZ, Rafael (1989): Denia islámica. Arqueología y poblamiento. Alicante: Diputación Provincial de Alicante, Instituto Alicantino de Cultura Juan Gil-Albert.

AZUAR RUIZ, Rafael (2012): Los bronces islámicos de Denia (s. V HG/ XI d.C.). Alicante: MARQ. Museo Arqueológico de Alicante. Recuperado de: https:// www.marqalicante.com/Publicaciones/es/Los-bronces-islamicos-de-Denia-s-V-HG-XI-d-C--P133.html

AZUAR RUIZ, Rafael (2015): "De Arqueología mozárabe", Arqueología y Territorio Medieval, 22, pp. 121-145. https://doi.org/10.17561/aytm.v22i0.2678. Recuperado de: https://revistaselectronicas.ujaen.es/index.php/ATM/article/view/2678.

AZUAR RUIZ, Rafael (2019): "Jarritos metálicos con tapadera y asa acodada de Al-Andalus (siglos XII-XIII d.C.)", Arqueología y Territorio Medieval, 26, pp. 97-114. https://doi.org/10.17561/aytm.v26.4

AZUAR RUIZ, Rafael (2020): "El arte de los metales áulicos del califato Omeya de Córdoba", en S. Gómez Martínez (ed.), Las Artes del Islam II. Vidrios, marfiles, metales, cerámica y textiles, pp. 17-44. Sevilla: Editorial de la Universidad de Sevilla.

AZUAR RUIZ, Rafael; ORTEGA, José Ramón (1994): "Metales", en R. Azuar (dir.), Memorias de excavación. El Castillo del Río (Aspe, Alicante). Arqueología de un asentamiento andalusí y la transición al feudalismo (s. XII-XIII), pp. 152-178. Alicante: Diputación Provincial. Recuperado de: https://www.marqalicante.com/Publicaciones/es/EL-CASTILLO-DEL-RIO-ASPE-ALICANTE-ARQUEOLOGIA-DE-UN-ASENTAMIENTO-ANDALUSI-Y-LA-TRANSICION-AL-FEUDALISMO-SIGLOS-XII-XIII-P63.html

BARREDA I CASANOVA, Mª. Lledó (2002): "Cultura material a l'època de la baixa edat mitjana i a l'època moderna de Sant Boi de Llobregat. Els metalls", en II Congrés d'Arqueologia Medieval i Moderna a Catalunya. Sant Cugat del Vallès 18-21 d'abril de 2020. Eines elements d'indumentària i armament en contextos arqueològics. Actes. Volum I y II, pp. 865-868. Sant Cugat: Ajuntament de Sant Cugat, Departament de Cultura de la Generalitat de Catalunya. Recuperado de: https://www.acram.cat/congressos/actes-congres-sant-cugat02-posters/.

BARRIO MARTÍN, Joaquín (2019): "Los metales en al-Ándalus: acercamiento a nuevas tecnologías de investigación y conservación", en VV. AA, Las artes del metal en al-Ándalus, catálogo de la exposición temporal en el Museo Arqueológico Nacional, pp. 75-83. Madrid: Ministerio de Cultura y Deportes y P&M Ediciones.

BARRIO MARTÍN, Joaquín; CHAMÓN FERNÁNDEZ, Jorge; CATALÁN MEZQUÍRIZ, Elena; GUTIÉRREZ SÁEZ, Carmen; ARROYO MACARRO, Margarita; PARDO, Ana Isabel; MARÍNEZ, Marian; RETUERCE, Manuel (2009): "Restauración de una hebilla dorada procedente de la ciudad de Qalat-Rabah (Ciudad Real)", en E. Cano y J. Barrio (coords.), MetalEspaña'08: Congreso de conservación y restauración del Patrimonio Metálico, 10, 11 y 12 abril de 2008, pp. 226-232. Madrid: Departamento de Prehistoria y Arqueología, Universidad Autónoma de Madrid.

BARRIO, Joaquín; CHAMÓN, Jorge; FERRETI, Marco; ARROYO, Margarita; PARDO, Ana Isabel; CLIMENT, Aurelio; YNSA, Mª. Dolores; GUTIÉRREZ, Carmen (2007): "Study of the conservation problems of the archaeological gilded metals from the Islamic site of Qalat Rabah", en C. Degrigny (ed.), Metal 07, Vol I, Amsterdam, Holanda, pp. 10-16. Amsterdam: ICOM-CC.

BARRIO, Joaquín; CLIMENT, Aurelio; ENGUITA, Olga; PARDO, Ana Isabel; ARROYO, Margarita; MIGLIORI, A.; FERRETI, Marco (2005): "Aplicación de la técnica de haces de iones (IBA) en la investigación para la conservación de los dorados medievales islámicos de Qalat Rabah (Calatrava la Vieja, Ciudad Real)", en Grupo español del IIC (eds.), II Congreso del GEIIC, pp. 21-32. Barcelona: MNAC.

BARRIO, Joaquín; CAMPANELLA, Luigi; FERRETI, Marco; PARDO, Ana Isabel; RETUERCE, Manuel (2004): "Objects from the ancient site of Qalat Rabah (Calatrava la Vieja): a case study on the characterization of Islamic gilded bronzes from Spain", en J. Ashton y D. Halam (eds.), Metal 04, Canberra, Australia, pp. 173-184. Canberra, Australia: Museum of Australia. Recuperado de: https://www.researchgate.net/publication/228474081_Objects_from_the_ancient_site_of_Qalat_Rabah_Calatrava_la_Vieja_a_case_study_on_the_characterization_and_conservation_of_Islamic_gilded_bronzes_from_Spain.

BARROSO CABRERA, Rafael (2018): Etnicidad vs. Aculturación. Las necrópolis castellanas de los siglos V-VI d.C. y el asentamiento visigodo en la Península Ibérica: una mirada desde la meseta sur. Oxford: Archaeopress, Access Archaeology. Recuperado de: http://www.archaeopress.com/ArchaeopressShop/Public/download.asp?id=%7bA67481EB-125E-48F1-B0A8-30496B1CC13B%7d.

BARROSO CABRERA, Rafael; MORÍN DE PABLOS, Jorge (2002): "Los yacimientos de Tinto Juan de la Cruz-Pinto, Madrid (ss.I al VI d. C.) Reflexiones en torno a dos problemas de la historia medieval española: Las necrópolis visigodas y el neogoticismo astur", Estudios de Prehistoria y Arqueología Madrileñas, 12, pp. 145-174. Recuperado de: https://www.researchgate.net/publication/273443941_Estudios_de_Prehistoria_y_Arqueologia_ Madrilenas_num_12_2002.

BARROSO CABRERA, Rafael; MORÍN DE PABLOS, Jorge (2006): "Arqueología funeraria de época visigoda en la Comunidad de Madrid. La toréutica", Zona arqueológica, 8, 3, pp. 717-734. Recuperado de: https://www.researchgate.net/publication/273696383_Arqueologia_funeraria_de_epoca_visigoda_en_la_Comunidad_de_Madrid_la_toreutica.

BARROSO CABRERA, Rafael; MORÍN DE PABLOS, Jorge; PENEDO COBO, Eduardo; OÑATE BAZTÁN, Pilar; SANGUINO VÁZQUEZ, Juan (2006): "La necrópolis visigoda de Tinto Juan de la Cruz (Pinto)", Zona arqueológica, 8, 2, pp. 537-566. Recuperado de: https://www.academia.edu/1018751/La_necrópolis_visigoda_de_.

BAYLEY, Justine; WATSON, Jacqui (2009): "Emerging from the Appendices: The Contribution of Scientific Examination and Analysis to Medieval Archaeology", en R. Gilchrist y A. Reynolds (eds.), Reflections: 50 Years of Medieval Archaeology, 1957-2007, pp. 363-384. Londres: Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315089034-19

BAZZANA, André; TRAUTH, Norbert (2008): "Minéralurgie et métallurgie à Saltés et dans son arrière-pays (Huelva): les technologies médiévales à la lumière des fouilles de la ville islamique", en P. Cressier y A. Canto (eds.), Minas y metalurgia en al-Andalus y el Magreb occidental. Explotación y poblamiento, pp. 209-244. Madrid: Casa de Velázquez.

BELLÓN, Juan P.; GÓMEZ CABEZA, Francisco; RUIZ, Arturo; MOLINOS, Manuel; SÁNCHEZ, Alberto; GUTIÉRREZ, Luis; RUEDA, Carmen; WIÑA, Laura; GARCÍA, Mª. Antonia; MARTÍNEZ, Ana L.; ORTEGA, Carmen; LOZANO, Gema; FERNÁNDEZ, Rosa (2009): "Baecula. An archaeological analysis of the location of a battle of the Second Punic War", en Á. Morillo, N. Hanel y E. Martín Hernández (coords.), Limes XX. X Congreso Internacional de Estudios sobre la frontera romana, Anejos de Gladius, 13(1), pp. 253-266. Recuperado de: https://www.researchgate.net/publication/308874607_Baecula_An_archaeological_analysis_of_the_location_of_a_battle_of_the_Second_Punic_War.

BENOÎT, Paul; CAILLEAUX, Denis (eds.) (1988): Hommes et travail du métal dans les villes médiévales. Actes de la Table ronde La métallurgie urbain dans la France médiévale, réunie au Centre de recherches historiques et juridiques de l'Université Paris 1, à Paris, le 23 mars 1984. París: Association per l'Edition et la Diffusion des Etudes Historiques.

BENOÎT, Paul; CAILLEAUX, Denis (eds.) (1991): Moines et métallurgie dans la France médiéval. Colloque, Centre de recherches historiques et juridiques de l'Université Paris I Panthéon-Sorbonne, les 13 et 14 mars 1987. París: Association per l'Edition et la Diffusion des Etudes Historiques.

BERTRAND, Maryelle; SÁNCHEZ VICIANA, José R. (2008): "Production de fer et peuplement de la región de Guadix (Grenade) au cours de l'Antiquité tardive et du haut Moyen Âge", en P. Cressier y A. Canto (eds.), Minas y metalurgia en al-Andalus y el Magreb occidental. Explotación y poblamiento, pp. 123-158. Madrid: Casa de Velázquez.

BILBAO, Luisa María (1989): "Introducción y aplicaciones de la energía hidráulica en la siderurgia vasca, siglos XIII-XVII", Studia Historica. Historia Moderna V, pp. 61-75. Recuperado de: https://revistas.usal.es/index.php/Studia_Historica/article/view/4592.

BLANC-HARD, I. S. W. (1981): "Lead mining and smelting in medieval England and Wales", en D. W. Crossley (ed.), Medieval industry, Research Report No. 40, pp. 72-84. Londres: Council for British Archaeology. Recuperado de: https://archaeologydataservice. ac.uk/archives/view/cba_rr/rr40.cfm.

BOURGARIT, David; THOMAS, Nicolas (2012): "Late medieval copper alloying practices: a view from a Parisian workshop of the 14th century AD", Journal of Archaeological Science, 39, pp. 3052-3070. https://doi.org/10.1016/j.jas.2012.04.009. Recuperado de: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S030544031200129X.

CABESTANY, Joan F.; BERTRAN, Prim; RIU, Manuel; RAURICH, Xim; MESTRE, Anna; SANCHO, Marta; MARUGAN, Carmen (1994): «El Castell de Mataplana. L' evolución d' una fortificació senyorial (s. XI-XV) (Gombrèn, Ripollès). Treballs arqueològics entre 1986-1993», Monografies d'Arqueologia Medieval i Postmedieval nº1, El Ripollès. Barcelona: Universitat de Barcelona.

CANTO GARCÍA, Alberto (2001): "Una espada de época omeya del siglo IX d.C.", Gladius, XXI, pp. 183-192. https://doi.org/10.3989/gladius.2001.85. Recuperado de: http://gladius.revistas.csic.es/index.php/gladius/article/view/85.

CARMONA ÁVILA, Rafael (2007): "Un arriaz broncíneo decorado, de espada de época omeya andalusí, hallado en el occidente del alfoz de Madīnat Qurṭuba (Córdoba)", Gladius, XXVII, pp. 93-120. https://doi.org/10.3989/gladius.2007.99. Recuperado de: http://gladius.revistas.csic.es/index.php/gladius/article/view/99.

CARMONA ÁVILA, Rafael (2018): "Sobre arquitectura y armamento: el control arqueológico de las obras de consolidación de la Torre del Homenaje del castillo de Priego de Córdoba (2016-2017)", Antiqvitas, 30, pp. 167-231. Recuperado de: http://www.antiqvitas.es/revista/2018/antiquitas-30-2018-10-sobre%20arquitectura.pdf.

CARTA, Raffaella (coord.) (2006): Arqueometría y Arqueología Medieval. Granada: Alhulia. Nakla, Colección de Arqueología y Patrimonio, 8.

CATARINO, Helena (2008): "Minas e povoamento islámico no Algarve oriental: o território de Alcoutim", en P. Cressier y A. Canto (eds.), Minas y metalurgia en al-Andalus y el Magreb occidental. Explotación y poblamiento, pp. 159-178. Madrid: Casa de Velázquez.

CHAMÓN FERNÁNDEZ, Jorge (2010): Arqueometría, conservación y restauración de los metales dorados medievales. (Tesis doctoral). Madrid: Universidad Complutense de Madrid. Recuperado de: https://eprints.ucm.es/id/eprint/11439/.

CHARLTON, Michael F.; BLAKELOCK, Eleanor; MARTINÓN-TORRES, Marcos; YOUNG, Tim (2012): "Investigating the production provenance of iron artifacts with multivariate methods", Journal of Archaeological Sciences, 39 (7), pp. 2280-2293. https://doi.org/10.1016/j.jas.2012.02.037. Recuperado de: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0305440312001021.

CHAVARRÍA ARNAU, Alexandra y BROGIOLO, Gian Pietro (2020): Archeologia postclassica. Temi, strumenti, prospettive. Roma: Carocci Editore.

COLL RIERA, Joan Manuel ROIG I BUXÓ, Jordi (2002): "Les sivelles de cinturó d'època visigoda (segles VI-VIII) a les comarques de Barcelona", en II Congrés d'Arqueologia Medieval i Moderna a Catalunya. Sant Cugat del Vallès 18-21 d'abril de 2020. Eines elements d'indumentària i armament en contextos arqueològics. Actes. Volum I y II, pp. 831-836. Sant Cugat: Ajuntament de Sant Cugat, Departament de Cultura de la Generalitat de Catalunya. Recuperado de: https://www.acram.cat/congressos/actes-congres-sant-cugat02-posters/.

CONTADINI, Anna (ed.) (2018): The Pisa Griffin and the Mari-Cha Lion Metalwork, Art, and Technology in the Medieval Islamic Mediterranean. Pisa: Pacini Editore. Recuperado de: https://eprints.soas.ac.uk/26373/1/Contadini_The%20Pisa%20Griffin%20and%20the%20Mari-Cha%20Lion_2018.pdf.

COSTA CARAMÉ, Manuel E. (2007): "Estado actual de la investigación arqueometalúrgica en España: una aproximación bibliométrica", en S. Rovira Llorens, M. García-Heras, M. Gener Moret e I. Montero Ruiz (eds.), Actas del VII Congreso Ibérico de Arqueometría, pp. 398-409. Madrid: Departamento de Prehistoria del Instituto de Historia, CSIC, y el Museo Arqueológico Nacional. Recuperado de: http://hdl.handle.net/10261/30629.

COSTIN, Cathy Lynne (2001): "Craft Production Systems", en G.M. Feinman y T.D. Price (eds.), Archaeology at the Millennium, pp. 273-327. Boston, MA.: Springer. https://doi.org/10.1007/978-0-387-72611-3_8

CRADDOCK, Paul T.; LA NIECE, Susan; HOOK, Duncan (1998): "Brass in the Medieval Islamic World", en Paul T. Craddock, Duncan Hook, Justine Bayley y Susan La Niece (cords.), 2000 Years of Zinc and Brass, pp. 73-114. Londres: British Museum. Recuperado de: https://www.researchgate.net/publication/285879804_Brass_in_the_Medieval_Islamic_World.

CRESSIER, Patrice (1998): "Observaciones sobre fortificación y minería en la Almería islámica", en A. Antonio Malpica Cuello (ed.), Castillos y territorio en al-Andalus. Jornadas de Arqueología Medieval. Berja, 4, 5 y 6 de octubre de 1996, pp. 470-496. Granada: Athos-Pérgamos. Recuperado de: http://www.biblioarqueologia.com/doc/110106CRESSIER1998.pdf.

CRESSIER, Patrice; CANTO GARCÍA, Alberto (eds.) (2008): Minas y metalurgia en al-Andalus y el Magreb occidental. Explotación y poblamiento. Madrid: Casa de Velázquez.

CROSSLEY, David W. (ed.) (1981a): Medieval industry, Research Report No. 40. Londres: Council for British Archaeology. Recuperado de: https://archaeologydataservice.ac.uk/archives/view/cba_rr/rr40.cfm.

CROSSLEY, David W. (ed.) (1981b): "Medieval iron smelting", en D. W. Crossley (ed.), Medieval industry, Research Report No. 40, pp. 29-41. Londres: Council for British Archaeology. Recuperado de: https://archaeologydataservice.ac.uk/archives/view/cba_rr/rr40.cfm.

CUEVAS, F. G.; GALLARDO, J. María; LÓPEZ PAYER, Manuel G.; ROSADO LLAMAS, M.ª Dolores; SORIA LERMA, Miguel; VILLEGAS, R. (2001): "Metalografía de puntas de flecha de base de hierro de los ejércitos musulmán y cristiano en la batalla de las Navas de Tolosa (Santa Elena, Jaén)", en M. L. Pardo, B. M. Gómez, M. A. Respaldiza (eds.), III Congreso Nacional de Arqueometría, pp. 543-552. Sevilla: Universidad de Sevilla, Fundación El Monte. Recuperado de: https://idus.us.es/bitstream/handle/11441/67136/Metalograf%C3%ADa%20de%20puntas%20de%20flecha_Cuevas.pdf?sequence=1&isAllowed=y.

DAZA PARDO, Enrique; CATALÁN RAMOS, Raúl (2009): "Las necrópolis de época visigoda en la provincia de Guadalajara", en J. Pinar Gil y T. Juárez Villena (eds.), Contextos funeraris a la Mediterrània Nord-occidental (segles V-VIII), pp. 131-143. Sant Cugat del Vallès: AREDAT y Grup d'Estudis Locals. Recuperado de: https://www.raco.cat/index.php/GAUSAC/article/download/376110/469416/.

DÉMIANS D'ARCHIMBAUD, Gabrielle (1980): Les fouilles de Rougiers (Var): contribution à l'archéologie de l'habitat rural medieval en pays mediterráneen. París: C.N.R.S.

DÍEZ DE SALAZAR FERNÁNDEZ, Luis Miguel (1981): Ferrerías de Guipúzcoa (siglos XIV-XVI). Aspectos históricos e institucionales de la industria siderometalúrgica. (Tesis doctoral). Barcelona: Universidad de Barcelona.

ECHEVARRÍA ARSUAGA, Ana (2005): "La propiedad de los yacimientos mineros andalusíes en el siglo XII", en O. Puche Riart y M. Oyarzagüena Sanz (eds.), Minería y metalurgia históricas en el Sudoeste europeo, pp. 345-350. Madrid: SEDPGYM-SEHA. Recuperado de: http://oa.upm.es/10353/1/PARTE_1.pdf.

-(2010): "Explotación y mano de obra en las minas y salinas de al-Andalus", Espacio, Tiempo y Forma. Serie III, Historia Medieval, 23, pp. 55-76. Recuperado de: http://e-spacio.uned.es/fez/eserv.php?pid=bibliuned:ETFSerieIII-2010-23-2030&dsID=Documento.pdf. https://doi.org/10.5944/etfiii.23.2010.1654

EGAN, Geoff (2009): "Material Concerns: Non-Ceramic Finds c 1050-1500", en R. Gilchrist y A. Reynolds (eds.), Reflections: 50 Years of Medieval Archaeology, 1957-2007, pp. 289-306. Londres: Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315089034-15

EIROA, Jorge A. (2006): Antigüedades Medievales. Madrid: Real Academia de la Historia.

ETXEZARRAGA, Iosu (2004): "Paleometalurgia del hierro en el País Vasco Cantábrico: las haizeolak. Un estado de la cuestión", Munibe 56, 2004, pp. 87-104.Recuperado de: http://www.aranzadi.eus/fileadmin/docs/Munibe/2004087104AA.pdf.

FERREIRA FERNANDES, Isabel Cristina (2006): "Uma forja islámica em Palmela", en Al-Ândalus Espaço de mudança. Balanço de 25 anos de história e arqueologia medievais, Seminario Internacional Homenajem a Juan Zozaya Stabel-Hansen, Mértola 16, 17 e 18 de Maio de 2005, pp. 171-180. Mértola: Campo Arqueológico de Mértola.

FRANCO PÉREZ, Fco. Javier (2017): Arqueología y paleosiderurgia prehidráulica en Bizkaia (Siglos III-XIII). Tras las huellas de los antiguos ferrones. (Tesis doctoral). País Vasco: Universidad del País Vasco. Recuperado de: http://hdl.handle.net/10810/31191.

FRANCO PÉREZ, Fco. Javier (2018): "Arqueología y paleosiderurgia prehidráulica en Bizkaia (Siglos III-XIII). Tras las huellas de los antiguos ferrones", Kobie. Serie Anejo 19. Bilbao: Bizkaia Foru Aldundia.

FRANCO PÉREZ, Fco. Javier; ETXEZARRAGA ORTUONDO, Iosu;

ALBERDI LONBIDE, Xabier (2015): "Los orígenes de la tecnología del hierro en el País Vasco: ferrerías de monte o haizeolak", Kobie Serie Paleoantropología, 34, pp. 267-282. Recuperado de: https://www.bizkaia.eus/fitxategiak/04/ondarea/Kobie/PDF/2/Kobie_Paleoantropolog%C3%ADa_34_web-17.pdf?hash=b2de0cfe15231bc3e4825f06c3294acd.

FRANCO PÉREZ, Fco. Javier; FERNÁNDEZ CARVAJAL, José Ángel; ALBERDI LONBIDE, Xabier; ETXEZARRAGA ORTUONDO, Iosu (2014): "Ferrerías de monte Callejaverde y Peñas Negras. Nueva tipología de horno plenomedieval y metodologías aplicadas a su estudio", Kobie Serie Anejo, 13, pp. 193-206. Recuperado de: https://www.bizkaia.eus/fitxategiak/04/ondarea/Kobie/PDF/6/Kobie_Anejo_13_web_13.pdf?hash=4a6e5cc021bf2c208329d0a21deca28f.

FRANCO PÉREZ, Fco. Javier; GENER MORET, Marc (2017): «Early ironwork in Biscay: survey, excavation, experimentation and materials characterization. An integral study of the mountainside ironworks», Materials and Manufacturing Processes, 32, Issue 7-8: Ancient Metallurgy, pp.876-884. Londres: Tailor & Francis. https://doi.org/10.1080/10426914.2016.1221111. Recuperado de: https://www.academia.edu/35736736/Early_ironwork_in_Biscay_Survey_excavation_experimentation_and_materials_characterization_An_integral_study_of_the_mountainside_ironworks_ferrer%C3%ADas_de_monte_or_haizeolak.

FRANCOVICH, Riccardo (1993): Archeologia della attività estrattive e metallurgiche. Florencia: Edizione all'Insegna del Giglio.

GAMO PARRAS, Blanca (2002): "Piezas de cinturón altomedievales del Tolmo de Minateda. Apuntes para su datación a partir del registro estratigráfico", en II Congreso de Historia de Albacete. I Arqueología y Prehistoria, pp. 301-306. Albacete: Instituto de Estudios Albacetenses "Don Juan Manuel" de la Excma. Diputación de Albacete. Recuperado de: https://www.academia.edu/2288293/Piezas_de_cintur%C3%B3n_altomedievales_del_Tolmo_de_Minateda_apuntes_para_su_dataci%C3%B3n_a_partir_del_registro_estratigr%C3%A1fico.

GARCÍA ÁLVAREZ-BUSTO, Alejandro; FERNÁNDEZ CALDERÓN, Noelia (2014): "El caballero de las espuelas doradas. Análisis arqueológico de un enterramiento nobiliario medieval del monasterio de Corias", Gladius, XXXIV, pp. 135-152. https://doi.org/10.3989/gladius.2014.0007. Recuperado de: http://gladius.revistas.csic.es/index.php/gladius/article/view/271/275.

GARCÍA-CONTRERAS RUIZ, Guillermo; ALEXANDER, Michelle; BANERJEA, Rowena Y.; BROWN, A.; GARCÍA-GARCÍA, Marcos; PLUS-KOWSKI, Aleks G. (2018): "Landscapes of (Re)conquest Proyect: investigando la perspectiva socio-ambiental de las fronteras medievales en el suroeste de Europa", Debates de Arqueología Medieval, 8, pp. 223-232. Recuperado de: http://eprints.whiterose.ac.uk/162215/3/Landscape_of_Re_Conquest_Project_Investigando_la_perspectiva_socioambiental_de_las_fronteras_medievales_en_el_suroeste_de_Europa_4_.pdf

GARCÍA-CONTRERAS RUIZ, Guillermo; TEJERIZO-GARCÍA, Carlos (2021): "La institucionalización de la arqueología medieval en España (siglo XIX-Plan Bolonia): una (parcial) pérdida de inocencia", Reti Medievali Rivista, 22, 1, pp. 1-36. Recuperado de: http://www.rmojs.unina.it/index.php/rm/article/view/7044/8543.

GARCÍA PORRAS, Alberto (ed.) (2013): Arqueología de la Producción en época medieval. Granada: Alhulia. Nakla, Colección de Arqueología y Patrimonio, 15.

GENER, Marc; MONTERO-RUIZ, Ignacio; MURILLO-BARROSO, Mercedes; MANZANO MORENO, Eduardo; VALLEJO, Antonio (2014): "Lead provenance study in medieval metallic materials from Madinat al-Zahra (Medina Azahara, Córdoba)", Journal of Archaeological Science, 44, pp. 154-163. https://doi.org/10.1016/j.jas.2014.01.029. Recuperado de: https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0305440314000375.

GIL, Pedro Pablo; YUSTA, Iñaki; ORUE-ETXEBARRIA, Xabier; HERRERO, José Miguel; BACETA, Juan Ignacio; ARTARAZ, Joseba; MADINA, Eduardo; MINTEGUI, José María (2008): "Caracterización Mineralógica y Química de Escorias de Ferrerías de Monte ("haizeolas") en el Entorno de Galdakao (Vizcaya)", Macla, 9, pp. 117-118. Recuperado de: https://www.researchgate.net/publication/242205905_Caracterizacion_Mineralogica_y_Quimica_de_Escorias_de_Ferrerias_de_Monte_haizeolas_en_el_Entorno_de_Galdakao_Vizcaya.

GILCHRIST, Roberta; REYNOLDS, Andrew (eds.) (2009): Reflections: 50 Years of Medieval Archaeology, 1957-2007. Londres: Routledge. https://doi.org/10.4324/9781315089034

GÓMEZ-MARTÍNEZ, Susana; LÍGIA, Rafael; MACÍAS, Santiago (2010): "Habitat e utensílios na Mértola almóhada", Cuadernos de Madīnat al-Zaḥrā', 7, pp. 175-195. Recuperado de: https://comum.rcaap.pt/handle/10400.26/1638.

GÓMEZ-MORENO GONZÁLEZ, Manuel (1986, ed. facs. de 1888): Medina Elvira. Facsímil de la edición de 1888. Granada: Grupo de Autores Unidos.

-(1919): Iglesias Mozárabes. Arte Español de los Siglos IX al XI. Madrid: Centro de Estudios Históricos. Recuperado de: https://archive.org/details/iglesiasmozrab01gmuoft/page/n5/mode/2up.

GONZALBES CRAVIOTO, Carlos (2005): "Un ensayo para la catalogación de los amuletos de plomo andalusíes", Boletín de Arqueología Medieval, 12, pp. 7-18. Recuperado de: https://www.academia.edu/4516567/Un_ensayo_para_la_catalogaci%C3%B3n_de_los_amuletos_de_plomo_andalus%C3%ADes.

GONZÁLEZ CASTAÑÓN, María (2007): "Un conjunto de puntas de proyectil recuperadas en la excavación del Castro de los Judíos (Puente Castro, León) y el uso de arcos y ballestas en la Edad Media", Estudios humanísticos. Historia, 6, pp. 65-84. Recuperado de: http://revpubli.unileon.es/ojs/index.php/EEHHHistoria/article/view/3094. https://doi.org/10.18002/ehh.v0i6.3094

GONZÁLEZ CASTAÑÓN, María (2011a): Los usos del metal en la Edad Media. Análisis de su proyección en la vida cotidiana. (Tesis doctoral). León: Universidad de León. Recuperado de: https://buleria. unileon.es/handle/10612/1437.

GONZÁLEZ CASTAÑÓN, María (2011b): "El metal en la Edad Media: tecnologías y usos", Estrat Crític, 5. Vol.2, pp. 355-363. Recuperado de: https://ddd.uab.cat/pub/estcri/estcri_a2011v5n2/estcri_a2011v5n2p355.pdf.

GONZÁLEZ CASTAÑÓN, María (2012): "El castillo de Corullón: estudio de un conjunto de proyectiles en el contexto de las revueltas irmandiñas", Gladius, XXXII, pp. 121-138. https://doi.org/10.3989/gladius.2012.0007. Recuperado de: http://gladius.revistas.csic.es/index.php/gladius/article/view/252.

GONZÁLEZ CASTAÑÓN, María (2014): «Cornatel (León): un castillo bajomedieval berciano y los utensilios metálicos recuperados en sus excavaciones», Medievalismo, 24, pp. 171-239. Recuperado de: https://revistas.um.es/medievalismo/article/view/210571.

GONZÁLEZ CASTAÑÓN, María (2016): "¿Útiles de metal o «hierros informes»? Los grandes olvidados del registro arqueológico hispanomedieval. Un ejemplo práctico: Madīnat Ilbīra", en Antonio Malpica Cuello y Guillermo García-Contreras Ruiz (coords.), El registro arqueológico y la Arqueología Medieval, pp. 363-390. Granada: Alhulia. Nakla, Colección de Arqueología y Patrimonio, 20.

GOODALL, Allison R. (1981a): "The medieval bronzesmith and his products", en D. W. Crossley (ed.), Medieval industry, Research Report No. 40, pp. 63-71. Londres: Council for British Archaeology. Recuperado de: https://archaeologydataservice.ac.uk/archives/view/cba_rr/rr40.cfm.

GOODALL, Ian H. (1981b): "The medieval blacksmith and his products", en D. W. Crossley (ed.), Medieval industry, Research Report No. 40, pp. 51-62. Londres: Council for British Archaeology. Recuperado de: https://archaeologydataservice.ac.uk/archives/view/cba_rr/rr40.cfm.

GÖTZE, Alfred (1907): Gotische Schnallen. Berlín: Wasmuth.

GRAÑEDA MIÑÓN, Paula (1992): La explotación andalusí de los metales preciosos el caso de la plata en Córdoba. (Tesis doctoral). Madrid: Universidad Autónoma de Madrid. Recuperado de: https:// repositorio.uam.es/handle/10486/12618.

GRASSI, Francesca; QUIRÓS CASTILLO, Juan Antonio (2018): "Arqueometría y arqueología de los materiales cerámicos de época medieval en España", en F. Grassi y J. A. Quirós Castillo (coords.), Arqueometría de los materiales cerámicos de época medieval en España, pp. 23-38. País Vasco: Universidad del País Vasco.

GRAU-SOLOGESTOA, Idoia; GARCÍA-GARCÍA, Marcos (2018): "Zooarqueología y Edad Media en la península ibérica", en J. A. Quirós Castillo (coord.), Treinta años de arqueología medieval en España, pp. 341-364. Oxford: Archaeopress. Recuperado de: https://www.archaeopress.com/ArchaeopressShop/Public/displayProductDetail.asp?id={8EFE4EFE-B6F9-4FC3-BDCE-3E5266DDB3D1}.

GREEVES, T. A. P. (1981): "The archaeological potential of the Devon tin industry", en D. W. Crossley (ed.), Medieval industry, Research Report No. 40, pp. 85-95. Londres: Council for British Archaeology. Recuperado de: https://archaeologydataservice.ac.uk/archives/view/cba_rr/rr40.cfm.

HERNÁNDEZ-CASAS, Yaiza (2021): "Visita a la exposición Las Artes del Metal en al-Andalus, ¿una visión romántica?". Recuperado de: https://www.youtube.com/watch?v=dAUiC7hAxGM&ab_channel=LoRproject(mins.23:32a48:21).

HERNÁNDEZ PEREZ, Azucena (2014): "Astrolabios andalusíes e hispanos: de la precisión a la suntuosidad", Anales de Historia del Arte, Vol. 24, Nº Esp. Noviembre, pp. 289-305. https://doi.org/10.5209/rev_ANHA.2014.48279. Recuperado de: https://revistas.ucm.es/index.php/ANHA/article/view/48279.

HERNÁNDEZ PEREZ, Azucena (2018): "Astrolabios en la España medieval: de al-Andalus a los reinos cristianos". (Tesis doctoral). Madrid: Universidad Complutense de Madrid. Recuperado de: https://eprints.ucm.es/id/eprint/48195/.

HIERRO GÁRATE, José Ángel (2018): "Los objetos de época visigoda de la cueva de Los Goros, sesenta años después", en E. Gutiérrez Cuenca; J. Á. Hierro Gárate y R. Bolado del Castillo (coords.), Septem! Homenaje a Alberto Gómez Castanedo, pp. 177-191. Santander: ACANTO. Recuperado de: https://www.researchgate.net/publication/330364309_Los_objetos_de_epoca_visigoda_de_la_cueva_de_Los_Goros_sesenta_anos_despues.

HOOK, D. R. (1998): "Inductively coupled plasma atomic emission spectrometry and its role in numismatic studies", en W. A. Oddy y M. R. Cowell (eds.), Metallurgy in numismatics, Vol. 4, pp. 237-52. Londres: Royal Numismatic Society.

IZQUIERDO BENITO, Ricardo (1994): "La Arqueología Medieval en España: antecedentes y estado actual", Arqueología y Territorio Medieval, 1, pp. 119-128. https://doi.org/10.17561/aytm.v1i0.1597. Recuperado de: https://revistaselectronicas.ujaen.es/index.php/ATM/article/view/1597.

IZQUIERDO BENITO, Ricardo (1999): Vascos: la vida cotidiana en una ciudad fronteriza de al-Andalus. Toledo: Junta de Comunidades de Castilla la Mancha.

JIMÉNEZ, José Manuel; ARIAS, Daniel; BRAVO, Esther; MARTÍNEZ, Juan Antonio; CRIADO, Antonio J. (2001): "Modelos para la datación de hierros y aceros antiguos aplicados a Tizona", Gladius XXI, pp. 221-232. https://doi.org/10.3989/gladius.2001.87. Recuperado de: http://gladius.revistas.csic.es/index.php/gladius/article/view/87.

JIMÉNEZ-CAMINO ÁLVAREZ, Rafael; SUÁREZ PADILLA, José; TOMASSETTI GUERRA, José M.; PÉREZ MACÍAS, Juan Aurelio (2010): "Herrerías en la Algeciras omeya", en J. A. Pérez Macías y J. L. Carriazo Cenago (eds.), Estudios de Minería Medieval en Andalucía, pp. 63-98. Huelva: Universidad de Huelva. Recuperado de: https://www.researchgate.net/publication/293175997_Herrerias_en_la_Algeciras_Omeya.

JOHNSON, Matthew (2000): Teoría arqueológica. Una introducción. Barcelona: Ariel Historia.

LABARTA, Ana (2019): "Identificadores de cota de malla califales. Un nuevo ejemplar", Anales de Arqueología Cordobesa, 30, pp. 383-392. https://doi.org/10.21071/aac.v30i.12447. Recuperado de: https://www.uco.es/ucopress/ojs/index.php/anarcor/article/view/12447.

LABARTA, Ana; LÓPEZ FLORES, Inmaculada; LÓPEZ JIMÉNEZ, Agustín (2015): "Anillos y cornalinas de época califal hallados en cuatro enterramientos cordobeses", Anales de Arqueología Cordobesa, 25-26, pp. 255-277. Recuperado de: https://helvia.uco.es/xmlui/handle/10396/15819.

LA NIECE, Susan; WARD, Rachel; HOOK, Duncan; CRADDOCK, Paul (2012): "Medieval Islamic Copper Alloys", en P. Jett, B. McCarty y J. G. Douglas (eds.), Scientific Research on Ancient Asian Metallurgy. Proceedings of the Fifth Forbes Symposium at the Freer Gallery of Art, pp. 248-254. Londres, Los Ángeles: Archetype Publications.

LARRAZABAL GALARZA, Javier (1997): "Análisis de muestras siderometalúrgicas procedentes de los yacimientos Oiola II y Oiola IV (Trapagaran, Bizkaia)", KOBIE (Serie Paleoantropología), XXIV, pp. 95-105. Recuperado de: https://www.bizkaia.eus/fitxategiak/04/ondarea/Kobie/PDF/2/kobie_24__AN%C3%81LISIS%20DE%20MUESTRAS%20SIDEROMETAL%C3%9ARGICAS%20PROCEDENT_6.pdf?hash=de47bb7b0411c3f542460f9325dfe8dd.

LARREINA-GARCÍA, David (2016): "Technology and social complexity: Iron tools and peasant communities in the Medieval period", en J. A. Quirós Castillo (coord.), Social complexity in early medieval rural communities: the north-western Iberia archaeological record, pp. 79-89. Reino Unido: Archaeopress. Recuperado de: https://www.researchgate.net/publication/313405602_Technology_and_social_complexity_iron_tools_and_peasant_communities_in_the_Medieval_period. https://doi.org/10.2307/j.ctv1pzk1sr.11

LARREINA-GARCÍA, David; QUIRÓS CASTILLO, Juan Antonio (2018a): "Ironworking technology and social complexity in rural communities in the early medieval Basque Country", Antiquity, 92 634, e9, pp. 1-5. https://doi.org/10.15184/aqy.2018.149. Recuperado de: https://www.cambridge.org/core/journals/antiquity/article/ironworking-technology-and-social-complexity-in-rural-communities-in-the-early-medieval-basque-country/976B79E3BBCB8428FE44ED3A61C79A72.

LARREINA-GARCÍA, David; QUIRÓS CASTILLO, Juan Antonio (2018b): "The metallography of medieval agricultural and quotidian iron utensils from de rural settlement of Zaballa (Basque Country)", Archaeometry, 60, 6, pp. 1306-1323. https://doi.org/10.1111/arcm.12387. https://www.semanticscholar.org/paper/The-Metallography-of-Medieval-Agricultural-and-Iron-Garcia-Castillo/aaf4f82aa8ce07b7eeb42113e75a36d1d34436fc.

LÍGIA, Rafael (1998): "Estudo do armamento islâmico procedente da escavação na encosta do castelo e na alcáçova de Mértola", Arqueologia Medieval, 6, pp. 123-132. Recuperado de: https:// comum.rcaap.pt/handle/10400.26/3667.

LÍGIA, Rafael (2020): "O objeto de adorno na sociedade islâmica dos séculos XII e XIII. O caso de uma fivela dourada pertencente ao acervo do Museu de Mértola", en S. Gómez Martínez (ed.), Las Artes del Islam II. Vidrios, marfiles, metales, cerámica y textiles, pp. 129-146. Sevilla: Editorial de la Universidad de Sevilla.

LIZARRAGA OLANO, Maialen (2018): "Aproximación al estudio de las ferrerías en el norte de Navarra. Los casos de Esquibar, Sarasain, Eleuna, Urdiñola e Ibero", @rqueología y Territorio, 15, pp. 183-197. Recuperado de: https://www.ugr.es/~arqueologyterritorio/Indice15.htm.

LLOBET, Sílvia; MORENO, Isabel (2009): "Intervención de conservación y restauración sobre un conjunto de hebillas y broches de cinturón visigodos", en E. Cano y J. Barrio (coords.), MetalEspaña'08: Congreso de conservación y restauración del Patrimonio Metálico, 10, 11 y 12 abril de 2008, pp. 167-180. Madrid: Departamento de Prehistoria y Arqueología, Universidad Autónoma de Madrid.

LÓPEZ PAYER, Manuel Gabriel; ROSADO LLAMAS, María Dolores: SORIA LERMA, Miguel, GALLARDO FUENTES, José M.; VILLEGAS

SÁNCHEZ, Rosario (2002): "Prospección arqueológica superficial en la zona de desarrollo de la batalla de las Navas de Tolosa (Santa Elena, Jaén)", Anuario Arqueológico de Andalucía/1999, 2, pp. 176-182. Recuperado de: https://www.juntadeandalucia.es/export/drupaljda/Anuario-arqueologico/Anuario-1999/Sistematicas.pdf.

LUNA OSUNA, Mª Dolores (1993): "Instrumental metálico de época hispano-musulmana en el Museo Histórico Municipal de Priego de Córdoba", Antiqvitas, 4, pp. 81-89. Recuperado de: https://helvia. uco.es/xmlui/handle/10396/19760.

MAIA, Maria; MAIA, Manuel (coords. cient.) (2012): Tavira Islâmica. Núcleo islámico. Museu Municipal de Tavira. Tavira: Museo Municipal de Tavira/Câmara Municipal de Tavira. Recuperado de: https:// issuu.com/museum_tavira/docs/tavira_islamica.

MANSILLA, Rafael (2012): "Los metales del yacimiento de Zaballa", en J. A. Quirós Castillo (dir.), Arqueología del campesinado medieval: la aldea de Zaballa, Documentos de Arqueología Medieval 3, pp. 300-357. País Vasco: Universidad del País Vasco. Recuperado de: https://web-argitalpena.adm.ehu.es/listaproductos.asp?IdProducts=UHQ00126034.

MARTÍN CIVANTOS, José María (2001): "Alquife, un castillo con vocación minera en el Zenete (Granada)", Arqueología y Territorio Medieval, 8, pp. 325-345. https://doi.org/10.17561/aytm.v8i0.1686. Recuperado de: https://revistaselectronicas.ujaen.es/index.php/ATM/article/view/1686.

MARTÍN CIVANTOS, José María (2005): "El cerro del Toro y la minería de la Kūra de Ilbīra (Granada-Almería)", en O. Puche Riart y M. Oyarzagüena Sanz (eds.), Minería y metalurgia históricas en el Sudoeste europeo, pp. 333-343. Madrid: SEDPGYM-SEHA. Recuperado de: http://oa.upm.es/10353/1/PARTE_1.pdf.

MARTÍN CIVANTOS, José María (2010): "La minería medieval en Andalucía oriental", en J. A. Pérez Macías y J. L. Carriazo Cenago (eds.), Estudios de Minería Medieval en Andalucía, pp. 109-130. Huelva: Universidad de Huelva.

MARTÍNEZ ELCACHO, Albert (2014): "Pro crosis argenti". La plata al comtat de les Muntanyes de Prades i baronia d'Entença en época del comte Pere (1342-1358): regulació, gestió i rendiment de les mines de Falset. (Tesis doctoral). Lleida: Universitat de Lleida. Recuperado de: https://www.tdx.cat/handle/10803/284994#page=1.

MARTÍNEZ NUÑEZ, María Antonia; MENÉNDEZ FUEYO, José Luís (2009): "El amuleto islámico de Ifach", en A. González, A. Ronda y J.L. Menéndez (coords.), Calp, arqueología y museo. Ciclo Museos Municipales en el MARQ, pp. 138-151. Recuperado de: https://www.marqalicante.com/Publicaciones/es/CALP-ARQUEOLOGIA-Y-MUSEO-P73.html.

MARTÍNEZ SANTA-OLALLA, Julio (1934): "Notas para un ensayo de sistematización de la arqueología visigoda en España: Períodos godo y visigodo", Archivo Español de Arte y Arqueología, 10 (29), pp. 139-176.

MARTINÓN-TORRES, Marcos (2002): "Chaîne Opératoire. The concept and its aplications within the study of technology", Gallaecia: Revista de Arqueoloxía e Antigüidade, 21, pp. 29-44.

MENÉNDEZ FUEYO, José Luís; PINA MIRA, Joaquín; MALAGUTTI, Stefania (2019): "Objetos litúrgicos de peltre hallados en contextos funerarios de época medieval: el cáliz y patena de la Pobla de Ifach (Calp, Alicante)", Arqueología y Territorio Medieval, 26, pp. 229-258. https://doi.org/10.17561/aytm.v26.10. Recuperado de: https://revistaselectronicas.ujaen.es/index.php/ATM/article/view/4785.

MEZQUÍRIZ, María Ángeles (2004): "Necrópolis visigoda de Pamplona", Trabajos de Arqueología Navarra, 17, pp. 43-90. Recuperado de: https://dialnet.unirioja.es/servlet/articulo?codigo=1112389.

MINGOTE CALDERÓN, José Luis (1986): "Utillaje agrícola medieval a través de la iconografía mozárabe", en Actas del I Congreso de Arqueología Medieval Española, Tomo I, pp. 294-312. Zaragoza: Diputación General de Aragón y Departamento de Cultura y Educación.

MINGOTE CALDERÓN, José Luis (1996): Tecnología agrícola medieval en España: una relación entre la etnología y la arqueología a través de los aperos agrícolas. Madrid: Ministerio de Agricultura, Alimentación y Medio Ambiente.

MINGOTE CALDERÓN, José Luis (2011): "Aperos agrícolas «visigodos» e «islámicos», ¿rupturas o continuidades?", Zona Arqueológica, 15, 2, pp. 281-302.

MOLERO GARCÍA, Jesús Manuel; GALLEGO VALLE, David (en prensa): "Reconstrucción de la materialidad de la batalla y asedio de Montiel (Ciudad Real, España) en 1369", en M. Alvira (ed.), De fusta e de fierro. Armamento medieval cristiano en la Península Ibérica (ss. XI-XV), Monografías de la AIHM, IV. XIV (número 3). Madrid: La Ergástula Ediciones.

MONJO, Marta; MONTERO, Ignacio; RAFEL, Núria (2020): "Nuevos datos arqueológicos sobre el poblamiento altomedieval del Priorat (Tarragona)", Arqueología y Territorio Medieval, 27, pp. 221-233. https://doi.org/10.17561/aytm.v27.5428. Recuperado de: https://revistaselectronicas.ujaen.es/index.php/ATM/article/view/5428.

MONTÓN BROTO, Félix J. (1997): "Los materiales islámicos del yacimiento de Zafranales (Fraga, Huesca)", Bolskan, 14, pp. 151-231. Recuperado de: http://revistas.iea.es/index.php/BLK/article/view/737.

MOTOS, Encarna (1991): El poblado medieval de «El Castillón» (Montefrío, Granada): estudio de sus materiales. Granada: Universidad de Granada.

MOUTINHO ALARÇAO, Adilia; DA PONTE, Salete (1979): Fouilles de Conimbriga. Vol. VII: Trouvailles diverses. Conclusions générales, en J. Alarçao, y R. Etienne (dirs.), Fouilles de Conimbriga. París: Musée Monographique de Conimbriga. https://doi.org/10.14195/1647-8657_17_1

MUGUETA, Iñigo (2010): "La primera industrialización en Navarra: las ferrerías en la Baja Edad Media", Huarte de San Juan 16, pp. 9-58. Recuperado de: https://academica-e.unavarra.es/handle/2454/9166.

NAVARRO PALAZÓN, Julio; ROBLES FERNÁNDEZ, Alfonso (1996): Liétor: formas de vida rurales en Sarq al-Andalus a través de una ocultación de los siglos X-XI. Murcia: Centro de Estudios Árabes y Arqueológicos Ibn Arabi. Recuperado de: https://digital.csic.es/handle/10261/15250.

NAVARRO PALAZÓN, Julio; ROBLES FERNÁNDEZ, Alfonso (1999): "El utillaje agrícola en una explotación altomedieval de Sharq al-Andalus", en Castrum V. Archéologie des espaces agraires méditerranéens au Moyen Âge, pp. 333-345. Madrid: Casa de Velázquez; École française de Rome; Ayuntamiento de Murcia.

OLLICH I CASTANYER, Imma; AMBLÀS I NOVELLAS, Oriol; OCAÑA Y SUBIRANA, Maria; DE ROCAFIGUERA I ESPONA, Montserrat;

GOULA I ARNAU, M. Carme (2006): Desperta ferro! Vida quotidiana, treball, comerç i guerra a l'Esquerda: catàleg dels metalls del Museu Arqueològic de l'Esquerda, Berikars 1. Roda de Ter: Publicacions del Museu Arqueològic de l'Esquerda.

ORTEGA, Julián (2008): "Consideraciones sobre la explotación del hierro en la Sierra Menera (Teruel) durante época andalusí", en P. Cressier y A. Canto (eds.), Minas y metalurgia en al-Andalus y el Magreb occidental. Explotación y poblamiento, pp. 95-122. Madrid: Casa de Velázquez.

ORTEGA PÉREZ, José Ramón; ESQUEMBRE BEBIA, Marco Aurelio (2010): "El estudio del material metálico de época medieval del Castell de Castalla", en J. L. Menéndez Fueyo, M. Bevià i García, J. A. Mira Rico y J. R. Ortega Pérez (eds.), El Castell de Castalla. Arqueología, arquitectura e historia de una fortificación medieval de frontera, pp. 171-182. Alicante: MARQ. Recuperado de: https:// www.marqalicante.com/Publicaciones/es/EL-CASTELL-DE-CASTALLA-ARQUEOLOGIA-ARQUITECTURA-E-HISTORIA-DE-UNA-FORTIFICACION-MEDIEVAL-DE-FRONTERA-P81.html.

ORTEGA PÉREZ, José Ramón; ESQUEMBRE BEBIA, Marco Aurelio (2018): "El instrumental de hierro de la Pobla de Ifach (Calp, Alicante)", en J. L. Menéndez Fueyo (coord.), La pobla medieval de Ifach (Calp, Alicante): 10 años de arqueología medieval en el Penyal d'Ifac (2005-2015), pp. 221-244. Alicante: Museo Arqueológico de Alicante. Recuperado de: https://www.marqalicante.com/Publicaciones/es/La-Pobla-medieval-de-Ifach-Calp-Alicante-10-anos-de-arqueologia-medieval-en-el-Penyal-dIfac-P151.html

ORTEGA PÉREZ, José Ramón; REINA GÓMEZ, Inmaculada; ESQUEMBRE BEBIA, Marco Aurelio (2013): "Material metálico", en J. R. Ortega Pérez, I. Reina Gómez, G. Martínez Español y M. A. Esquembre Bebia (coords.), Castellum y Raval del Aljau (Aspe, Alicante). Su recuperación tras siglos de silencio, pp. 113-148. Alicante: Instituto Alicantino de Cultura Juan Gil-Albert.

PASCUAL MARTÍNEZ, Mª Fernanda (2009): "Aleaciones de cobre de época visigoda procedentes del Tolmo de Minateda: composición, técnicas de elaboración y formas de alteración". en E. Cano y J. Barrio (coords.), MetalEspaña'08: Congreso de conservación y restauración del Patrimonio Metálico, 10, 11 y 12 abril de 2008, pp. 197-204. Madrid: Departamento de Prehistoria y Arqueología, Universidad Autónoma de Madrid.

PASCUAL MARTÍNEZ, Mª Fernanda (2016): "Análisis de un grupo de broches de cinturón de época visigoda procedentes del Tolmo de Minateda", en B. Gamo Parras y R. Sanz Gamo (coords.), Actas de la I Reunión Científica de Arqueología de Albacete, pp. 683-691. Albacete: Instituto de Estudios Albacetenses "Don Juan Manuel". Recuperado de: http://hdl.handle.net/10045/67468.

PEREA, Alicia (ed.) (2001): El Tesoro visigodo de Guarrazar. Madrid: CSIC.

PEREA, Alicia (2010): "Tecnología del oro: Tecnología de los metales nobles", en I. Montero (coord.), Manual de Arqueometalurgia. Cursos de Formación Permanente para Arqueólogos, 1, pp. 233-268. Madrid: Museo Arqueológico Regional de la Comunidad de Madrid y Sección de Arqueología del CDL de Madrid.

PEREA, Alicia; CLIMENT-FONT, Aurelio; FERNÁNDEZ-JIMÉNEZ, M.; ENGUITA, Olga; GUTIÉRREZ, P. C.; CALUSI, S.; MIGLIORI, A.; MONTERO, Ignacio (2006): "The visigothic treasure of Torredonjimeno (Jaén, Spain): A study with IBA techniques", Nuclear Instruments and Methods in Physics Research, B 249, pp. 638-641. https://doi.org/10.1016/j.nimb.2006.03.071. Recuperado de: https://www.researchgate.net/publication/245073445_The_visigothic_treasure_of_Torredonjimeno_Jaen_Spain_A_study_with_IBA_techniques.

PEREDA ROSALES, Eva Mª.; MARCOS MARTÍNEZ, Javier (2016): "Estudio y restauración de una hebilla dorada de la iglesia de Santa María de Castro Urdiales (Cantabria). Una aproximación a las técnicas del dorado en la Baja Edad Media", Sautuola, XXI, pp. 255-263. Recuperado de: https://www.academia.edu/42387601/Estudio_y_restauraci%C3%B3n_de_una_hebilla_dorada_de_la_iglesia_de_Santa_Mar%C3%ADa_de_Castro_Urdiales_Cantabria_Una_aproximaci%C3%B3n_a_las_t%C3%A9cnicas_del_dorado_en_la_Baja_Edad_Media.

PÉREZ BOTÍ, Germán (2016): "Un conjunto de objetos relacionados con las actividades artesanales textiles de El Castelar d'Alcoi (Alicante)", Recerques del Museo d'Alcoi, 25, pp. 99-114. Recuperado de: https://www.academia.edu/26575226/Un_conjunto_de_objetos_relacionados_con_las_actividades_artesanales_textiles_de_El_Castellar_d_Alcoi_Alicante_.

PÉREZ MACÍAS, Juan Aurelio (1999): "Cerro Salomón y la minería hispanomusulmana en Garb al-Andalus", Arqueología Medieval, 6, pp. 19-38. Recuperado de: http://www.camertola.pt/revista-arqueologia-medieval/arqueologia-medieval-n%C2%BA-6.

PÉREZ MACÍAS, Juan Aurelio (2002): "La herrería califal-taifa del Cabezo de la Mina (Lucena del Puerto, Huelva)", SPAL, 11, pp. 419-431. https://doi.org/10.12795/spal.2002.i11.22. Recuperado de: http://rabida.uhu.es/dspace/handle/10272/11310.

PÉREZ MACÍAS, Juan Aurelio (2008): "La producción metalúrgica en el suroeste de al-Andalus", en P. Cressier y A. Canto (eds.), Minas y metalurgia en al-Andalus y el Magreb occidental. Explotación y poblamiento, pp. 179-208. Madrid: Casa de Velázquez.

PÉREZ MACÍAS, Juan Aurelio (2020): "Los distritos mineros de al-Andalus", en Mª. F. Palma y V. Lopes (eds.), O território e a gestão dos recursos entre a Antiguidade tardía e o período islámico, pp. 361-398. Granada: Alhulia. Nakla. Arqueología y Patrimonio, 24.

PÉREZ MACÍAS, Juan Aurelio; CARRIAZO RUBIO, Juna Luis (eds.) (2010): Estudios de Minería Medieval en Andalucía. Huelva: Universidad de Huelva.

PÉREZ MACÍAS, Juan Aurelio; OVEJERO ZAPPINO, Gobain; SCHATTNER, Thomas G. (2010): "Explotación medieval de hierro en la comarca de El Pedroso (Sierra Norte, Sevilla)", en J. A. Pérez Macías y J. L. Carriazo Cenago (eds.), Estudios de Minería Medieval en Andalucía, pp. 39-62. Huelva: Universidad de Huelva.

PÉREZ MACÍAS, Juan Aurelio; PÉREZ RIVERA, José Manuel; PEREIRA MOLINA, Francisco; NOGUERAS VEGA, Silvia (2017): "Trabajo del hierro en la Ceuta islámica", Revista Onoba, Nº 5, pp. 103-121. https://doi.org/10.33776/onoba.v0i5.3126. Recuperado de: http://rabida.uhu.es/dspace/bitstream/handle/10272/13917/Trabajo.pdf?sequence=2

PONTING, Matthew (2003): "From Damascus to Denia: scientific analysis of three groups of Fatimid period metalwork", Historical Metallurgy, 37 (2), pp. 85-105. Recuperado de: https://www.academia.edu/318971/From_Damascus_to_Denia_Scientific_Analysis_of_Three_Groups_of_Fatimid_Period_Metalwork.

PUJADES I CAVALLERIA, Josep; SUBIRANAS FÀBREGAS, Carme (2002): "La domus d'Olivet. Eines, elements d'indumentària i armament", en II Congrés d'Arqueologia Medieval i Moderna a Catalunya. Sant Cugat del Vallès 18-21 d'abril de 2020. Eines elements d'indumentària i armament en contextos arqueològics. Actes. Volum I y II, pp. 872-883. Sant Cugat: Ajuntament de Sant Cugat, Departament de Cultura de la Generalitat de Catalunya. Recuperado de: https://www.acram.cat/congressos/actes-congres-sant-cugat02-posters/.

QUIRÓS CASTILLO, Juan Antonio (coord.) (2018): Treinta años de arqueología medieval en España. Oxford: Archaeopress.

REKLAITYTE, Ieva; MARTÍN-BUENO, Manuel (2008): "Algunas observaciones sobre las varillas de bronce provenientes del yacimiento medieval de Ategua (Córdoba)", Anales de Arqueología Cordobesa, 19, pp. 323-340. Recuperado de: https://www.uco.es/ucopress/ojs/index.php/anarcor/article/view/8238.

RENZI, Martina; MONTERO, Ignacio (2013): "Estudio analítico de las escorias de hierro procedentes de la catedral de Santa María", en A. Azkarate y J.L. Solaun (eds.), Arqueología e historia de una ciudad. Los orígenes de Vitoria-Gasteiz, Vol. I. pp. 75-82. Recuperado de: https://digital.csic.es/handle/10261/123447.

RETUERCE VELASCO, Manuel (1987): "El templén ¿primer testimonio del telar horizontal en Europa?", Boletín de Arqueología Medieval, 1, pp. 71-77. Recuperado de: https://eprints.ucm.es/id/eprint/25372/.

REY SUAREZ, Paula (2015): Artes del metal y ministerium ecclesiae en la Edad Media. Diócesis del norte de Galicia. (Tesis doctoral). Santiago de Compostela: Universidad de Santiago de Compostela.

RIPOLL LÓPEZ, Gisela (1994): "La necrópolis visigoda de El Carpio de Tajo. Una nueva lectura a partir de la topocronología y los adornos personales", Bulletí de la Reial Acadèmia Catalana de Belles Arts de Sant Jordi, VII-VIII, 1993-1994, pp. 187-250. Recuperado de: https://www.raco.cat/index.php/ButlletiRACBASJ/article/download/219151/330587/.

RIPOLL LÓPEZ, Gisela (1998): Toréutica de la Bética (siglos VI y VII d.C.). Barcelona: Reial Acadèmia de Bones Lletres.

RODRÍGUEZ, I.; ROMA, A. (2015): "Fighting against the archaeological looting and the illicit trade of antiquities in Spain", International Journal of Cultural Property, 22(1), pp. 111-130. https://doi.org/10.1017/S094073911500003X. Recuperado de: https:// www.cambridge.org/core/journals/international-journal-of-cultural-property/article/fighting-against-the-archaeological-looting-and-the-illicit-trade-of-antiquities-in-spain/128090D28C563E-5B706C1F3DDABDA5EA.

ROIG I BUXÓ, Jordi (2002): "Els materials de ferro i de bronze del vilatge medieval de Santa Creu de Llagunes (Soriguera, Pallars Sobirà)", en II Congrés d'Arqueologia Medieval i Moderna a Catalunya. Sant Cugat del Vallès 18-21 d'abril de 2020. Eines elements d'indumentària i armament en contextos arqueològics. Actes. Volum I y II, pp. 837-842. Sant Cugat: Ajuntament de Sant Cugat, Departament de Cultura de la Generalitat de Catalunya. Recuperado de: https://www.acram.cat/congressos/actes-congres-sant-cugat02-posters/.

ROIG I BUXÓ, Jordi; COLL RIERA, Joan Manuel (2002): "Eines i objectes metàl·lics d'època medieval al Vallès", en II Congrés d'Arqueologia Medieval i Moderna a Catalunya. Sant Cugat del Vallès 18-21 d'abril de 2020. Eines elements d'indumentària i armament en contextos arqueològics. Actes. Volum I y II, pp. 843-849. Sant Cugat: Ajuntament de Sant Cugat, Departament de Cultura de la Generalitat de Catalunya. Recuperado de: https://www.acram.cat/congressos/actes-congres-sant-cugat02-posters/.

ROVIRA LLORENS, Salvador (2007): "Lo que aportan las escorias", Sautuola: Revista del Instituto de Prehistoria y Arqueología Sautuola, 13, pp. 99-104.

ROVIRA LLORENS, Salvador; MONTERO RUIZ, Ignacio (2018): "Proyecto «Arqueometalurgia de la Península Ibérica» (1982-2017)", Trabajos de Prehistoria, 75, nº 2, pp. 223-247. https://doi.org/10.3989/tp.2018.12213. Recuperado de: https://digital.csic.es/bitstream/10261/195791/1/Proyecto_Arqueometarurgia_Peninsula_Iberica_ROVIRA_Salvador.pdf.

RUIZ CECILIA, José Ildefonso (2011): "Entre lo sagrado y lo profano; dos insignias medievales de plomo halladas en Osuna", Cuadernos de los Amigos de los Museos de Osuna, 13, pp. 54-59. Recuperado de: https://dialnet.unirioja.es/descarga/articulo/3826564.pdf.

SALADO ESCAÑO, Juan Bautista (2010): "Cerro Los Bravos. Una corta minera de cobre", en J. A. Pérez Macías y J. L. Carriazo Cenago (eds.), Estudios de Minería Medieval en Andalucía, pp. 99-108. Huelva: Universidad de Huelva.

SALAS ÁLVAREZ, Jesús; AYARZAGÜENA SANZ, Mariano; LÓPEZ CIDAD, Jesús F.; RAMOS SÁNCHEZ, Francisco; SAN CLEMENTE GEIJO, Pilar; SEBASTIÁN REQUES, Eva; VALIENTE CÁNOVAS, Santiago; DEL VALLE, Mercedes (2014): "El poblado minero-metalúrgico de El Cerro de los Almadenes (Otero de Herreros, Segovia)", Revista Onoba, 02, pp. 149-178. Recuperado de: https://www.researchgate.net/publication/263106352_El_poblado_minero-metalurgico_de_El_Cerro_de_los_Almadenes_Otero_de_Herreros_Segovia. https://doi.org/10.33776/onoba.v0i2.2413

SALVATIERRA CUENCA, Vicente (2013): "La primera arqueología medieval española. Análisis de un proceso frustrado (18441925)", Studia Historica: Historia Medieval, 31, pp. 183-210. Recuperado de: https://revistas.usal.es/index.php/Studia_H_Historia_Medieval/article/view/11736.

SANCHO I PLANAS, Marta (1995): Arqueología i documentacio per a l'estudi de la produccio de ferro en época medieval: les fargues dels segles IX-XIII al sud del Pirineu Catala. (Tesis doctoral). Barcelona: Universidad de Barcelona.

SANCHO I PLANAS, Marta (1999): Homes, fargues, ferro i foc: arqueologia i documentació per a l'estudi de la producció de ferro en època medieval: les fargues dels segles IX-XIII al sud del Pirineu català. Barcelona: Marcombo.

SANCHO I PLANAS, Marta (2002): "Recerca arqueològica en un establiment siderúrgic del segle XI: el jaciment de la Fabregada (Sant Esteve de la Sarga, Pallars Jussà)", Tribuna d' arqueologia, nº 1998-1999, pp. 287-304. Recuperado de: http://hdl.handle.net/2445/168443.

SANCHO I PLANAS, Marta (2005): "La metal lúrgia del ferro a l'època medieval al Pallars", Lambard: Estudis d'art medieval, Nº. 17, pp. 143-154.

SANCHO I PLANAS, Marta (2011): "El hierro en la Edad Media: desarrollo social y tecnología productiva", Anuario de Estudios Medievales, 41, 2, pp. 645-671. https://doi.org/10.3989/aem.2011.v41.i2.366. Recuperado de: http://estudiosmedievales.revistas.csic.es/index.php/estudiosmedievales/article/view/366.

SANCHO I PLANAS, Marta (2013): "Origen i evolució de la producció de ferro a l'Edat Mitjana: una aproximació des els textos i les restes materials", Plecs d'història local, 152, pp. 2-4. Recuperado de: https://www.raco.cat/index.php/Plecs/article/view/283715.

SANCHO I PLANAS, Marta; CABALLÉ I CRIVILLÉS, Antoni; PUJADES, Josep (1991): "Les restes arqueològiques d'un forn de bronze d'època medieval de la Seu de Manresa", Acta historica et archaeologica mediaevalia, 11-12, pp. 485-493. Recuperado de: https://www.raco.cat/index.php/ActaHistorica/article/view/193831.

SÉNAC, Philippe; IBRAHIM, Tawfiq (2017): Los precintos de la conquista omeya y la formación de al-Andalus (711-756). Granada: Editorial Universidad de Granada.

SILVA, Antonio Manuel S. P.; ARGÜELLO MENÉNDEZ, Jorge; CAVAL-

HEIRO, Jose T.; RIBEIRO, Manuela C. S. (1999): "Elementos paleometalúrgicos do Castelo de Valinhas (Arouca, Portugal)", en V. Oliveira Jorge (coord.), 3.º Congresso de Arqueología Peninsular, Vol. 9, Contributos das ciencias e das tecnologias para a arqueologia da Península Ibérica, pp. 173-198. Vila Real, Portugal: UTAD.

SOLER DEL CAMPO, Álvaro (1986): "Aportación al estudio del armamento medieval: un lote de piezas fechadas entre los siglos X-XIII", en Actas del I Congreso de Arqueología Medieval Española, Tomo I, pp. 313-329. Zaragoza: Diputación General de Aragón y Departamento de Cultura y Educación.

SOLER DEL CAMPO, Álvaro (1987): "Estudio comparativo de un conjunto de espuelas bajomedievales", Arqueología Medieval española: II Congreso, Tomo 3: Comunicaciones, pp. 179-189. Madrid: Comunidad de Madrid. Recuperado de: http://www.madrid.org/bvirtual/BVCM000129.pdf.

SOLER DEL CAMPO, Álvaro (1993): "Notas sobre la evolución de los modelos de armamento adoptados en Al-Andalus (siglos X-XV)", en IV Congreso de Arqueología Medieval Española. Sociedades en transición: Alicante. 4-9 de octubre 1993, Vol. 1 (Ponencias), pp. 97-116. Alicante: Diputación Provincial de Alicante. Recuperado de: https://www.academia.edu/12560199/Notas_sobre_la_evoluci%C3%B3n_de_los_modelos_de_armamento_adoptados_en_Al_Andalus_Siglos_X_XV_1993_.

TENTE, Catarina (2018): "Os últimos 30 anos da Arqueologia Medieval portuguesa (1987-2017)", en J. A. Quirós Castillo (coord.), Treinta años de arqueología medieval en España, pp. 49-94. Oxford: Archaeopress. Recuperado de: https://www.archaeopress.com/ArchaeopressShop/Public/displayProduct-Detail.asp?id={8EFE4EFE-B6F9-4FC3-BDCE-3E5266DDB3D1}.

TRIAS, Miquel (1981): "Noticia preliminar del jaciment islamic de la Cova dets Amagatalls", Endins, 8, pp. 59-74. Recuperado de: https://raco.cat/index.php/Endins/article/view/104272.

TRIAS, Miquel; SOBERATS, Frederic; BOSCH, Joan Ramon (1992): "Troballes d'època islámica al Puig Caragoler de Femenia, la Coveta des Rovell (Escorca, Mallorca)", Endins, pp. 17-18. Recuperado de: https://core.ac.uk/download/pdf/32989342.pdf.

TYLECOTE, Ronald, F. (1981): "The medieval smith and his methods", en D. W. Crossley (ed.), Medieval industry, Research Report No. 40, pp. 42-50. Londres: Council for British Archaeology. Recuperado de: https://archaeologydataservice.ac.uk/archives/ view/cba_rr/rr40.cfm.

USCATESCU, Alexandra (2014): "Splendor de lo cotidiano. Objetos dorados de una aldea medieval madrileña (Ermita Virgen de la Torre, Vicálvaro-Vallecas)", Anales de Historia del Arte, Vol. 24, Nº Esp. Noviembre, pp. 559-575. Recuperado de: https://ucm.es/index.php/ANHA/article/view/48294. https://doi.org/10.5209/rev_ANHA.2014.48294

VARELA GOMES, Rosa; SANTINHO CUNHA, Armando; TELLES ANTUNES, Miguel (1994): "Testemunhos arqueológicos da conquista cristã da Alcáçova de Silves em 1189", en Actas das V Jornadas Arqueológicas (Lisboa, 1993), pp.203-212. Lisboa: Associação dos Arqueólogos Portugueses. Recuperado de: https://www.academia.edu/10765110/Testemunhos_arqueológicos_da_conquista_cristã_da_Alcáçova_de_Silves_em_1189.

VARELA GOMES, Rosa; VARELA GOMES, Mario (comps.) (2007): Ribāt da Arrifana. Cultura material e espiritualidade. Aljezur: Associação de Defesa do Património Histórico e Arqueológico de Aljezur. Recuperado de: https://www.academia.edu/1551299/Ribāt_da_Arrifana_Cultura_Material_e_Espiritualidade.

VARGAS GIRÓN, José Manuel (2018): "El instrumental pesquero de la Pobla medieval de Ifach (Calp, Alicante)", en J. L. Menéndez Fueyo (coord.), La pobla medieval de Ifach (Calp, Alicante): 10 años de arqueología medieval en el Penyal d'Ifac (2005-2015), pp. 245-254. Alicante: Museo Arqueológico de Alicante. Recuperado de: https://www.marqalicante.com/Publicaciones/es/La-Pobla-medieval-de-Ifach-Calp-Alicante-10-anos-de-arqueologia-medieval-en-el-Penyal-dIfac-P151.html.

ZAMORA CANELLADA, Alonso (2006): "Las llaves islámicas del Museo de Segovia", en Al-Ândalus Espaço de mudança. Balanço de 25 anos de história e arqueologia medievais, Seminario Internacional Homenajem a Juan Zozaya Stabel-Hansen, Mértola 16, 17 e 18 de Maio de 2005, pp. 189-194. Mértola: Campo Arqueológico de Mértola.

ZEISS, Hans (1934): Die Grabfunde aus dem spanischen Westgotenreich. Berlín y Leipzig: Walter de Gruyter & Co. https://doi.org/10.11588/diglit.44623. Recuperado de: https://digi.ub.uni-heidelberg.de/diglit/zeiss1934.

ZOZAYA, Juan (ed.) (1984): "Instrumentos quirúrgicos andalusíes", Boletín de la Asociación Española de Orientalistas, XX, pp. 255-259. Recuperado de: https://www.academia.edu/1824839/Zozaya_Juan_1984_Instrumentos_quir%C3%BArgicos_de_al_Andalus_Bolet%C3%ADn_de_la_Asociaci%C3%B3n_Espa%C3%B1ola_de_Orientalistas_XX_p.

ZOZAYA, Juan (1986): "Aproximación a una metodología de la Arqueología Medieval", en Actas del I Congreso de Arqueología Medieval Española, Tomo I, pp. 67-81. Zaragoza: Diputación General de Aragón y Departamento de Cultura y Educación.

ZOZAYA, Juan (1995): Alarcos. El fiel de la balanza. Toledo: Servicio de Publicaciones de la Junta de Comunidades de Castilla-La Mancha.

Publicado

2021-06-22

Número

Sección

Artículo Científicos

Cómo citar

Investigación del metal y Arqueología Medieval en la península ibérica: estado de la cuestión y nuevas perspectivas. (2021). Arqueología Y Territorio Medieval, 28, e6298. https://doi.org/10.17561/aytm.v28.6298